DNA analyses zijn eigenlijk op te delen in twee verschillende typen:
1. Autosomaal DNA
2. HAPLO groepen DNA
Het eerste type (Autosomaal DNA) is het bekendst: hierbij wordt de volledige DNA van een persoon vergeleken met de volledige DNA van een ander persoon. De mate van overeenkomst geeft dan een indicatie voor de verwantschap.
Hiermee wordt met name dichtbije verwantschap (ouder/kind, neef/nicht, achteroom, wellicht tot de 6de graad) aangetoond. Dit zie je in het TV programma DNA onbekend.
Het resultaat is niet in een soort van korte code samen te vatten: het gehele DNA is hierbij betrokken.
Dit is niet tabulair op te slaan in GensDataPro. Wel als algemene DNA analyse (een soort activiteit die je aan een persoon kunt koppelen).
Het tweede type (HAPLO groepen) betreft een heel klein deel van de DNA van een persoon, dat in verwanten exact gelijk is.
Hiermee is verwantschap over enorm grote afstanden aan te tonen. Hiermee is aan te tonen met botten van 5000 jaar oud dat iemand van nu ten minste een voorvader gemeenschappelijk heeft. (en dat misschien de 5000 jaar geleden levende persoon je voorvader is.
Goed voorbeeld is de Richard III van Engeland. Er zijn twee nu levende verwanten van hem die dat stukje DNA exact gelijk hadden als de botten die zijn gevonden. Daarmee is geconcludeerd dat de botten inderdaad die van Richard III zijn.
Met dit type DNA analyse is overigens ook directe ouder-kind verwantschap aan te tonen).
DEZE analyse geeft slechts 1 korte code. Hiervoor dienen de invoervakjes in het persoonsbewerkscherm.
De haplo groepen zijn er in twee soorten: mitochondriaal en y-Chromosomaal (mt-DNa en y-DNA)
Nu is het zo dat vroeger de analyses een andere codering kenden dan nu. Vroeger gebruikte men de fylogenetische code. Tegenwoordig hanteert men de eindgroep code. Dus dezelfde haplo groep kent twee notaties: een verouderde fylogenetische, en een moderne eindgroepnotatie. Beiden kan men invullen in GensDataPro, afhankelijk van wat er op de uitslag staat.
Nu even noodzakelijk technisch over HAPLO groepen:
Er zijn aldus twee soorten HAPLO groepen: Y-chromosomaal (Y-DNA) en mitochondriaal DNA (mt-DNA).
y-DNA
Mannen hebben een Y chromosoom. Dat maakt hen een man.Vrouwen hebben geen Y chromosoom. Zoons krijgen altijd een exacte kopie van dit Y chromosoom van hun vader. Een man heeft exact hetzelfde Y-chromosoom als zijn bet-bet-bet-bet-bet-overgrootvader in mannelijke lijn.
(dus de vader van de vader van de vader van de vader van de vader van de vader van zijn vader).
In principe hebben alle mannen in een genealogie van een man hetzelfde Y-chromosoom, namelijk het Y-chromosoom van de stamvader.
mt-DNA
Vrouwen hebben iets vergelijkbaars: Mitochondriaal DNA (mt-DNA). Dit is DNA dat niet in de celkern zit maar in de sub-celletjes van de menselijke cellen: de mitochondriën. Die subcelletjes zitten in alle menselijke cellen, en zijn binnen één persoon allemaal hetzelfde. Bij het samengaan van een eicel en een zaadcel komen er echter geen subcelletjes van de zaadcel in het resultaat: alle subcelletjes van het verwekte nieuwe mensje komen van de eicel van de moeder.
Ieder mens (man en vrouw) heeft dus exact dezelfde subcelletjes als zijn moeder.
In DNA termen: elk individu heeft exact hetzelfde mt-DNA als zijn moeder…. en de moeder van zijn/haar moeder, en de moeder van de moeder van zijn/haar moeder.
Samenvattend:
-ben je man en heb je ander Y-DNA dan je vader ? het is niet je vader!
-heb je ander mt-DNA als je moeder ? het is niet je moeder !
Mutaties
Ok, DNA muteert. Het is dus niet onmogelijk dat je toch iets anders Y-DNA of mt-DNA hebt dan je vader of moeder. Maar dergelijke mutaties treden haast niet op. Binnen de genealogie eigenlijk nooit. Wellicht elke 5000 jaar een keer.
Maar dat is op evolutie-schaal natuurlijk wel vaak. Daarom zijn er nu ook verschillende HAPLO groepen.
Er zijn boomstrukturen opgezet die weergeven hoe vanuit één oer-HAPLO groep alle huidige HAPLO groepen zijn gemuteerd. Dit is eigenlijk heel vergelijkbaar met een stamboom: het waaiert uit. Soms sterft een tak uit. etc.
Nu komt het: die simpele eindcode van een HAPLO groep is vergelijkbaar met het parenteelnummer van een persoon in een genealogie of parenteel.
Wanneer je een uitvoer maakt van een genealogie of parenteel krijgen alle personen een parenteelnummer zoals VIf of IXb. In een volledig uitgeplozen stamboom is ieder persoon eenduidig te benoemen met dat ene korte parenteelnummertje. DAT is die eindcode.
Die eindcodes worden redelijk internationaal gedragen, over alle bedrijven die DNA analyses doen. Dus de resultaten van HAPLO analyses zijn goed vergelijkbaar.
Snap ik het nu? Enkele vragen:
- Heb ik hetzelfde autosomale DNA als mijn zus ? NEE ! het komt wel redelijk overeen.
- Heb ik hetzelfde mt-DNA als mijn zus ? JA
- Lijkt mijn autosomaal DNA op dat van mijn voorvader van 5000 jaar geleden ? VOOR GEEN METER
- Lijkt mijn Y-DNA op dat van een voorvader in de middeleeuwen ? Ja, zolang die man 100% in mannelijke lijn (patrilineair) je voorvader is. Als er EEN vrouw tussen zit: Y-DNA is volledig anders.
- Is het y-DNA van Willem Alexander gelijk aan dat van Willem van Oranje ? Zeker niet. (de lijn loopt via diverse vrouwen)
- Is het autosomaal DNA van Willem Alexander gelijk aan koning Willem I ? zou best aardig kunnen lijken maar is eigenlijk wel te ver weg. (ik ga ervan uit dat de officiele stamboom juist is)
- Is het mt-DNA van Willem Alexander gelijk aan dat van Wilhelmina ? JA.
- Is het mt-DNA van Alexia gelijk aan dat van Wilhelmina ? NEE. Wel aan dat van Maxima.
- Ik ben man en twijfel of mijn vader ook ECHT mijn vader is. Hij is overleden maar heeft nog een dochter bji een andere vrouw. Welke analyse gebruik ik ? Autosomaal DNA van de dochter zal op dat van mij lijken.
- Hebben eeneiige tweelingen hetzelfde autosomale DNA ? in principe wel ja.
- En twee-eiige tweelingen ? DNA lijkt net zoveel op elkaar als bij gewone broers en zussen.
In het geval van Richard III zit het zo: de twee nu levende verwanten zijn in vrouwelijke lijn afstammelingen van zijn moeder. Ze hebben dus het exact gelijke mt-DNA als Richard III.
NB: dit is eigenlijk geen bewijs: er lopen veel meer mensen rond met ditzelfde mt-DNA, zonder nabije verwantschap met Richard III. Wellicht met een gemeenschappelijke voormoeder 120.000 jaar geleden. Maar het ondersteunt de hypothese dat de botten, gevonden onder de parkeerplaats in Leicester die van Richard III zijn wel erg goed.
Doorgeven van Haplo groepen in GensDataPro
De HAPLO codes zijn in GensDataPro onder [Bewerkhandelingen] automatisch door te geven aan voor- en nageslacht.
Dit is met name interessant voor iemand die van een bepaalde streek haplo groepen van huidige bewoners weet, en Haplo groepen van gevonden botresten in graven of nog ouder weet. Wanneer hij de gemeenschap genealogisch heeft ingevoerd, zal hij of zij vanuit de oude botresten de haplo groepen naar de tegenwoordige tijd toe kunnen invullen, en van de tegenwoordige tijd naar vroegere generaties toe.
Dergelijk onderzoek vindt hier en daar plaats.
Vul bij iemand (een man) een Y DNA code in, en deze code kun je doorgeven aan:
1- zijn vader, en zijn vader en zijn vader, etc…
2. –zijn zoons, en de zoons van die zoons… etc.
Vul bij iemand een mt-DNA code in, en deze code kun je dan doorgeven aan:
1- zijn of haar moeder, en haar moeder en haar moeder.. etc
2- als het zelf een vrouw is: aan al haar kinderen, en aan alle kinderen van haar dochters, en aan alle kinderen van de dochters van haar dochters, enz…